2023 Toe Iloiloga o Fonotaga a le Setete o Uosigitone

Washington State Capitol Building
Ata o Ben Mitchell

Ben Mitchell

Faatonu o Fautuaga & Faiga Faavae, Faavae mo Tacoma Tamaiti aoga

Na mae‘a le fono faitulafono o le 2023 ia Aperila 23. E fetaui lelei le faapea atu o faipule ma le kovana na maitauina ni tulaga taua i le latou faamuamua i fale, saogalemu o fana, ma le puipuia o le faapau pepe. Peitai, o le tasi o le faanoanoaga iloga mo le kovana ma faipule o le a toilalo i luga o tulafono o le umiaina o fualaau faasaina.

O mea na ausia na sili atu ona tauagafau pe a matou toleni i lalo i le K-12 avanoa mo aʻoaʻoga maualuluga. O le vaeluaga o tupe mo aʻoaʻoga faʻapitoa o le mataupu tele lea, ma na maua ai se faʻaogaina iloga o tupe fou. Ae i tua atu o lena, o pili ma tala o le tupe sa faʻasolosolo i tua i tua a o faagasolo le tauaofiaga. Ma e ui sa le fiafia, ae ou te manatu o se ata o mea na ave i ai le faamuamua i lenei tausaga i Olympia. Pe o le a tula'i mai mataupu tau a'oa'oga e avea ma fa'amuamua i le tulaga o le setete i nai tausaga o lumana'i ose fesili tatala. Ma afai tatou te fia vaʻai i lena mea e tupu, e manaʻomia e le au fautua e pei oi matou le faia o la matou vaega ina ia maua a matou mataupu i le pito i luga o le lisi o mataupu.

Na manuia le fono faitulafono 2023.

I le faaiuga o le tausaga talu ai, na amata ai ona matou faalogo i le fa'amuamua mai le kovana ma faipule mo le 2023 fono faitulafono. O le mea autu o faiga fa'avae na sau i taimi uma o le fale ma i se tulaga tutusa, leai se fale ma le soifua maloloina o amioga. O vaega lona lua o le faamuamua na aliaʻe o le saogalemu o fana, puipuia le avanoa i auaunaga faapau pepe, ma le foia o faigata tau tupe a le aiga.

A’o lea la, ina ua mae’a le tauaofiaga, ua tatou iloa atu ai o le kovana ma le Fono Faitulafono na momoli mai oloa e tusa ai ma le aga’i i luma i mataupu e ave i ai le faamuamua. Tele pili o fale lea na taofi i tausaga ua mavae na iu ina mavae. A fa'asa fefinaua'i i luga o fana semi-automai sa sainia talu ai nei i le tulafono. Pili i puipui ua pasi tagata e malaga i Uosigitone mo le faapau pepe ma le itupa. Le Lo'u Soifua Maloloina, My Data Act taofia setete mai le mauaina o faʻamatalaga o le soifua maloloina o tagata e ala i polokalame siaki taimi. Ma o le a iai nei le au tausi soifua maloloina puipuia mai le fa'atonuga fa'aletulafono pe a latou tu'uina atu le tausiga o le fa'apa'u pepe e soli ai tulafono a isi setete.

O le siosiomaga o le paketi sa matua faigata lava i lenei tausaga. E le pei o le 2021, ina ua maualuga atu tupe maua nai lo le mea na faʻamoemoeina, o tupe maua a le setete ua faʻaitiitia i masina talu ai nei. Faatasi ai ma punaoa fou o tupe maua e le o matua faʻafefiloi (se autu mo se isi pou), e leʻi tutusa le gafatia tau tupe e pei o le 2021 mo le tele, tele polokalame fou poʻo tupe teufaafaigaluega. Ae ui i lea, o le au tusitala tala o le tupe na tausia fale e avea ma ulutala e ave i ai le faamuamua ma faia ni mea taua tele o le faatupeina i lenei vaega.

Sa fefiloi le alualu i luma o a'oga (ae tasi se tuusaunoaga taua).

A o'o i le K-12 ma faiga fa'avae a'oa'oga maualuluga, sa i ai ni malo lelei, ae sili atu fa'aletonu i le aotelega. O le ese'esega taua o lenei fono fa'aletulafono na va'aia le tele o fa'afaigaluegaina i le fa'atupeina o a'oa'oga fa'apitoa. Ua fa'aogaina e Uosigitone se fua fa'atatau e fuafua ai pe fia se tupe e mana'omia e tu'uina atu ai a'oa'oga fa'avae K-12. O le aofa'i o le fua fa'atatau o lo'o fa'atupeina atoa i le tulaga o le setete, ma o se itu taua o le fua fa'atatau o lo'o iai nei, o lo'o i ai le fa'atapula'aina o le aofa'i o tupe a le setete e tu'uina atu mo auaunaga fa'apitoa. O lena fa'aputuga ua fa'atulaga i le 13.5% o le aofa'i o tamaiti a'oga a le itumalo. O lona uiga, o lo'o fa'apea mai matou te fa'apea e le sili atu i le 13.5% o le fa'alapotopotoga a le aoga itumalo o le a mana'omia ni a'oa'oga fa'apitoa.

O le fa'afitauli o le tele o itumalo i le Setete i le taimi nei e sili atu tamaiti a'oga mana'omia fa'apitoa nai lo le taimi nei o lo'o maua ai tupe. Ua mafua ai se tulaga ua le mafai ai e itumalo fa'alotoifale ona tu'uina atu auaunaga fa'aa'oa'oga talafeagai i tamaiti a'oga mana'omia fa'apitoa i totonu o latou itumalo. Po'o le, e tatau i itumalo fa'apitonu'u ona fa'aoga tupe latou te maua e ala i lafoga fa'apitonu'u e totogi ai a'oa'oga fa'apitoa.

O lenei mataupu e na o le pau lea o le mataupu tau aoaoga na saunoa i ai Kovana Inslee i lana saunoaga a le Setete o le Setete. O se fa’amuamua fo’i lea mo ta’ita’i o le maota ma le Senate mai itu e lua o lo o aga’i atu i le Fono Faitulafono. Ma e pei ona tatou va'ai i fale, o le isi lea mataupu na fa'ailoa ai e le au faipule lo latou fa'amuamua i luma ona fa'ataunu'u tele lea i le fa'amuamua.

I isi vaega o le K-12 ma faiga faʻavae aʻoaʻoga maualuluga, o sini e alu i totonu e tauagafau, ma faʻafefiloi le alualu i luma. O le aʻoaʻoina o le toe faʻaleleia, ma le faʻatalanoaina o aʻafiaga o faʻamaʻi i totonu o le K-12 avanoa, e foliga mai e leʻi maua lava se malosi i le fono faitulafono. O le manatu o le tu'uina atu o mea'ai a le a'oga e leai se totogi i se tulaga lautele na fa'agasolo malie i totonu o le Maota ma le Senate i le taimi muamua, ae na fa'alavelave i le au tusitala tala o le tupe ma iu ai ina fa'aitiitia i se fa'alautelega sili atu. O le fa'afaigaluegaina i le fa'afaigaluegaina o faiaoga ma tapenapenaga o ni nai suiga i tulafono e uiga i konekarate puleaoga. O nisi manumalo lelei na ausia i le faia o aʻoaʻoga alualu i luma ma avanoa faʻaaitalafu lua e sili atu ona faigofie ma tutusa, ma o le aitalafu e mafua mai i le au fai tulafono ma fautua na taʻitaʻia na mataupu.

I aʻoaʻoga maualuluga, sa i ai ni nai "tupe laiti lelei" na faia i le fono tulafono lea o le a faia ai ni faʻaleleia atili faʻapitoa i le pulega o fesoasoani tau tupe. O le a tatou vaʻai i se pailate mataʻina e faia se polokalame o taumafataga fesoasoani mo tamaiti aʻoga kolisi maualalo tupe maua; nisi tulafono fesoasoani fesoasoani e uiga i le faasoaina atu o faamaumauga a tamaiti aoga i le va o itumalo K-12 ma aoga maualuluga; fa'atupega mo se polokalame faaunegatupe a tamaiti a'oga a le setete; ma le fa'amavaeina o mana'oga maualalo ole GPA mo le Kolisi Tu'ufa'atasi.

O a'oa'oga e le'o se fa'amuamua faiga fa'avae (mo le taimi nei).

E pei lava o so'o se sauniga fa'aletulafono, sa i ai se aofa'iga lelei o K-12 ma faiga fa'avae a'oa'oga maualuluga na fa'aulu i le faiga fa'atulafono. Ma o loʻo i ai le au fai tulafono o taʻitaʻi i aʻoaʻoga ma e o mai i Olympia i tausaga taʻitasi ma o latou faʻamuamua sili. Ae peita'i, a e fa'ailo i fafo ma fa'atusatusa a'oa'oga i mataupu na matua'i pu'eina ai ulutala, e manino lava o a'oa'oga e i fafo atu o le vaega pito i luga o le fa'amuamua.

I se tulaga tele, e atagia mai ai a tatou fa'amuamua tu'ufa'atasi o tagata Uosigitone. Fale, leai ni fale, saogalemu lautele, avanoa mo le faapau pepe-o mataupu ia i le setete e foliga mai e sili atu i le mafaufau mo tagata palota atoa, ma ua tali atu le au fai tulafono a le setete i lena mea. Ae ou te fai atu foi o le au faufautua o aʻoaʻoga ma tagata tomai faʻapolofesa, e pei o aʻu, o loʻo i ai se matafaioi mo a tatou mataupu e le maua ai le maualuga o pili ile tulaga o le setete. Ina ua maeʻa le luasefulu tausaga mai le tuai o 1990s e oʻo atu i le ogatotonu o le 2010s ina ua avea faiga faʻavae aʻoaʻoga ma mataupu tutotonu-na taʻua e Barack Obama "le mataupu o aia tatau a tagata lautele i o tatou taimi”—ua mou atu lona tulaga taʻutaʻua o se mataupu tau faiga faavae. I le avea ai ma tagata e lagolagoina aʻoaʻoga, o a tatou faiga faʻavae e sili atu ona tauagafau nai lo le taimi muamua ma e sili atu o se sailiga faifai pea mo nai manumalo nai lo suiga totoa.

Ae ui i lea, ou te le manatu o le a umi atu lenei mea. O suʻesuʻega lata mai o loʻo faʻaauau pea ona faʻaalia lena mea e taua tele a’oga mo tamaiti, aemaise lava mo tamaiti aʻoga le lelei o loʻo faʻalagolago i aʻoaʻoga lautele. E sili atu le mataʻutia, o loʻo i ai le tele o luʻitau fesoʻotaʻi i la tatou K-12 ma aʻoaʻoga maualuluga i Uosigitone o le a oʻo mai i le ulu i nai tausaga o lumanaʻi:

  1. O lo'o feagai le faiga malo K-12 ma le fa'atupula'ia o fa'atupe.
  2. Ua fa'atupula'ia va 'ausia i laina o tuuga talu mai le fa'ama'i.
  3. Ua fa'atupula'ia lu'itau o le soifua maloloina faalemafaufau o talavou.
  4. A'o fa'atupula'ia le aofa'i o fa'au'uga o a'oga maualuluga, ae ua fa'aitiitia le aofa'i o le au fa'au'u e lesitala sa'o i le kolisi.
  5. O lo'o matou feagai ma le le lava o tagata faigaluega i vaega o lo'o ofoina atu totogi lelei ae mana'omia a'oa'oga po'o a'oa'oga pe a uma a'oga maualuluga.

 

O na mataupu uma e matua faigata lava. E ui e leai se vaifofo e tasi mo soʻo se tasi o latou, o faiga faʻavae e tatau ona avea ma vaega o le fefiloi, ma o lona uiga o mataupu tau aʻoaʻoga e tatau ona avea ma faʻamuamua mo lo tatou setete. Ina ia mafai ona tupu lena mea, fautua ma faʻapolofesa faiga faʻapolofesa i la matou faiga aʻoaʻoga, e aofia ai aʻu ma aʻu uo i le Faavae mo Tacoma Tamaiti aoga, o le a manaʻomia le galue malosi ma taulaʻi i le faia o faiga faʻavae sili atu i luga o se seti faʻamuamua laiti o mataupu tetele. E sili atu ona faigofie le fai atu nai lo le faia, ae ou te manatu o le toe faʻaleleia o vaʻa ausia i a tatou K-12 ma aʻoaʻoga maualuluga o le a faʻatupulaia i le faanatinati, ma e pei o le taimi lenei e sili atu ai le faʻamalosi i a tatou galuega faʻavae.